فرهنگ ها و كتب لغت معناي منبت را نقش برجسته و كنده كاري روي چوب تعريف مي كنند. نقاشان و معماران نيز نقشي را كه اندكي از زمينه خود بلندتر باشد منبّت مي گويند.

با توجه به شواهد تاريخي و پژوهش هاي محققين، سابقه منبّت كاري در ايران به قبل از دوران هخامنشيان مي رسد. پس از آن در عصر هخامنشيان و ساسانيان نيز اين هنر جايگاه مهمي داشته است.

با ظهور اسلام و گسترش اين دين در ايران هنرمندان منبّت كار همچون ساير هنروران سعي و كوشش خود را به تزئين و زيباسازي اماكن مقدس و مذهبي معطوف كردند.

از اين زمان نيز منبّت كاران از نقوش موجودات زنده در آثار خود استفاده كردند. با فرا رسيدن روزگار صفويه منبّت نيز مانند ساير هنرهاي دستي روي به شكوفائي نهاد.

اگر چه منبّت كاري در روزگار صفويه در اصفهان رونق گرفت اما در عصر قاجار پيشرفت بيشتري كرد زيرا در اين دوره است كه مبل و صندلي به خانه ها راه مي يابد. به نوشته مولف كتاب "گنج پنهان" از دوران قاجار مبل هائي برجاي مانده كه به شيوه ايراني كنده كاري شده اند و آنها را مبل سبك قاجار مي نامند.

در حال حاضر با ساخته شدن خانه هاي جديد و نفوذ تمدن غرب منبّت با چاقو انجام نمي شود بلكه ابزارهائي كه مورد استفاده منبت كاران قرار مي گيرد بيشتر خارجي هستند.

با آنكه امروز منبّت اصفهان به صورت اصيل و اوليه ساخته نمي شود اما هنرمندان اصفهاني كماكان با طرحهاي بسيار زيبايشان آثار بسيار جالبي بر روي چوب بوجود مي آورند. از اساتيد معروف اين رشته مي توان استاد عبدالله باقري، استاد يعقوب جابري، استاد ابراهيم دالوند و استاد كمال مسائلي را نام برد.

مهمترين استاداني كه براي اولين بار در اصفهان با منبّت جديد يا فرنگي اقدام به ساخت مبل هاي استيل و ساير اشياء كردند: استاد احد صنيعي، موسي آقايان، اكبريان، قلمزن و ... مي باشند.

يكي از هنرهائي كه در عصر صفويه به اوج رسيد و هنرمندان اصفهاني در تكامل آن ابتكار و خلاقيت بي مانندي از خود نشان دادند صحافي و جلدسازي بود.

اين هنر در دوره تيموريان و بخصوص در مكتب هرات پايه گذاري شده بود.

انتخاب اصفهان به پايتختي و حمايت همه جانبه اي كه از هنرمندان به عمل آمد باعث شد قرآنهاي دست نوشته مجلل و فاخر به بهترين وضع و شيوه صحافي شده و علاوه بر كتاب آسماني نسخه هاي بي شماري از شاهنامه، اشعار نظامي،‌ جامي و آثار ساير سرايندگان نامدار و مشهور به دست جلدسازان و صحافان به شاهكارهائي از هنر تبديل بشوند.

در اين زمان بود كه آثار خطاطان بزرگ نستعليق مانند سلطان علي مشهدي، ميرعلي كاتب و ديگران جمع آوري شد و جلدسازان با استفاده از روش هاي ابداعي خويش آثاري بوجود آوردند كه بسياري از آنها امروز زينت بخش موزه هاي بزرگ جهان است.

هنرمندان بزرگ اين فن در فنون صحافي و اقسام جلدسازي سوخت و روغني و ساه و حاشيه سازي كتب اين هنر را به جائي رساندند كه بسياري از آثار اين دوران بر مكتب هرات برتري يافتند.

در مورد صنعت صحافي توضيح اين نكته ضرورت دارد كه در دوره صفويان هنرمندان اين رشته از صنعت دستي در بيشتر صنايع ظريفه آن روزگار مهارت داشتند بطوري كه در شرح حال اكثر قريب به اتفاق اين هنرمندان مي بينيم در خطاطي و نقاشي و تذهيب و مركب سازي و ميناكاري و كاغذسازي نيز سرآمد بودند.

از استادان مشهور صحافي و جلدسازي دوران صفويه (ملك محمد صحاف اصفهاني) است كه در روزگار شاه صفي و شاه عباس دوم زندگي مي كرد.

با انتقال پايتخت از اصفهان و جنگ هاي متعددي كه در اين شهر ميان خاندانهاي مختلف به وقوع پيوست هنر صحافي نيز مانند ديگر هنرها در بوته فراموشي و محاق بي مهري گرفتار شد. اما در دوران قاجار بار ديگر صحافان و جلدسازان به احياء اين هنر پرداختند. از بزرگان اين هنر در دوران قاجاريه آقا محمدتقي صحاف اصفهاني است كه علاوه بر صحافي و جلدسازي در طراحي و رسامي و طرح نقشه هاي قالي و كاشي كاري و معرق سازي با پوست و بسياري از فنون ديگر در زمان خود بي نظير بود.

اگر چه با پيشرفت صنعت چاپ و ماشيني شدن صحافي و تجليد كتب، اين هنر همچون گذشته رونقي ندارد، اما آثار اين هنرمندان همانند روزگار خودشان مورد استقبال قرار مي گيرد و خريداران فراواني دارد.

سفالگري يكي از مهمترين و قديمي تري هنرهاي دستي بشري است كه از دير باز در ايران رونق داشته است .

چرخ كوزه گر ايراني صفحه گردي است كه با پا حركت مي كند و مانند چرخ كوزه گر انگليسي نيست كه به وسيله ميله بارمو حركت كند، كوزه گر در جهت مخالف حركت عقربه ساعت با پاي خود چرخ را مي گرداند و با دست به مواد خام كوزه گري كه گل رس يا خاك رس است شكلهاي خاص كه متبلور ذوق و سليقه نقشي از هنر هاي ايراني را در خود دارد، مي دهد و آثار هنري ارزشمندي ايجاد مي گردد سپس براي ماندگار كردن اين آثار آنها را در كوره هاي پخت مخصوص حرارت داده و در صورت دلخواه با لعاب ويژه اي مي پوشانند .

مينياتور، هنر ظريف نقاشي است كه به جز ايران مشابه آن را در ژاپن و خاور دور و چين نيز مي توان مشاهده كرد. در مورد تاريخچه اين هنر برخي از پژوهشگران عقيده دارند:

 شخصي به نام غياث الدين هنر مينياتور را از چين به ايران آورد و مينياتور چيني در ايران تكامل يافت و با گذراندن مراحل پيشرفت به تدريج از مينياتور چيني متمايز شد.

 از بررسي هاي تاريخي چنين استنباط مي گردد كه هنرمندان مينياتورساز ايراني طراحي رنگ آميزي و مجسمه سازي چيني را با ادراك و ذوق خاص خود تغيير داده و دگرگوني هائي در آن بوجود آورده اند. به هرحال، اگر چه واژه مينياتور در نگاه اول بيگانه مي نمايد اما شك نيست مينياتور با ابعاد كنوني هنري ايراني است كه مكتب هاي مختلف همانند مكتب عباسي (بغداد) مكتب مغول، مكتب هرات را گذرانده و با ظهور صفويه و انتقال مركز هنري ايران از هرات به تبريز در شيوه آن نيز تحول بوجود آمده است. با انتخاب اصفهان به پايتختي و حمايت همه جانبه اي كه از هنرمندان و نقاشان و نگارگران به عمل آمد نقاشان چيره دستي ظهور كردند كه شاهكارهاي آنان امروز زينت بخش موزه هاي جهان است در اين عصر به دليل گسترش ارتباط ايران با كشورهاي اروپائي و آسيائي هنر ايران به كشورهاي بيگانه معرفي شد و دوران صفويه آغاز فصل تازه اي در تاريخ مينياتور ايران به حساب آمد در زمان صفويه هنرمنداني همچون رضا عباسي، محمد زمان نگارگر، محمد قاسم مشهور به سراجاي نقاش و محمد يوسف مصّور كه با خلق آثار بي بديل و منحصر بفرد اين هنر را به نهايت اعتلاء رساندند. در دوران معاصر مينياتور ايراني جلوه درخشاني داشته و در طي صد صال اخير آثار ممتازي بوجود آمده كه بحث در باره جزئيات آن سخن را به درازا خواهد كشاند.

ساخت و ساز مينياتور : ابزار و وسائلي كه مورد لزوم يك هنرمند مينياتور ساز است در مقايسه با ساير هنرهاي ايراني مانند خاتم سازي و قلمزني و منبت كاري و ... بسيار محدود است.

ابزار يك مينياتوريست عبارتند از :

قلم مو: در قديم هنرمندان براي ساخت قلم مو از دم نرم سنجاب استفاده مي كردند.

بوم مينياتور: كه عبارت است از تخته، كاغذ، مقوا، فيبر، عاج، استخوان و ...

روغن: كه براي محافظت اثر از آن استفاده مي كنند.

رنگ: كه بيشتر مينياتورسازان از رنگهاي دست ساز خود استفاده مي كرده اند.

شـيوه هائي كه در ساخت مينياتور وجود دارند عبارتند از : مينياتور آبرنگ روحي- مينيـاتور سياه قلم رنگي- مينيـاتور سفيد قلم – مينيـاتورهاي زيرروغني. علاوه برآنكه در بنـاهاي تاريخي از اين هنر استفاده مي شد و هنرمندان بزرگ عصـر صفـويه كاخ هاي عالي قاپو و چهلستون و هشت بهشت و ... را با اين هنر تزئين كردند صدها اثر كه شامل : جلدهاي آلبوم، تصاوير كتابها، قاب آينه ها و امثال آنها مي باشند در موزه هاي ايران و خارج از كشور در معرض تماشاي هنردوستان و علاقمندان مي باشند.

زري يك صفت نسبي منسوب به زر است. يعني ساخته شده از زر زرين و طلائي، بنابراين زري عبارت است از پارچه هاي زربفت، پارچه اي كه پودهاي آن طلاست. در اين هنر پارچه هائي با نقش و نگارهاي سنتي و تار و پودهائي از ابريشم و گلابتون با دستگاههاي كاملاً سنتي دستي بافته مي شود. مواد اوليه اين صنعت ابريشم طبيعي است. مراحل بافت زري بافي شامل نقشه بندي، چله كشي، گذراندن ابريشم از وردها و شانه ها مي باشد. دستگاه زري بافي نيز معمولاً ابزار و آلات چوبي است كه به سبك قديمي و ساده ساخته مي شود. هنر زري بافي سابقه تاريخي و طولاني دارد.

 مورخين و پژوهشگران مي نويسند هخامنشيان در استفاده از پارچه هاي لطيف و لباس هاي فاخر پيشقدم بوده و پرده هاي الوان ايراني كه با نخهاي گلابتون بافته شده بودند در دنيا مشهور و معروف بوده اند بطوري كه روميان همه ساله مبالغي براي زري هاي ايران خرج مي كرده اند. از دوران ساسانيان پارچه هاي زربفت بسيار زيبا در موزه ها و كليساهاي اروپا موجود است.

 پس از اسلام و بخصوص در عصر سلاجقه نقوش اسلامي با ساساني تلفيق و استفاده خط كوفي در حاشيه پارچه ها باب گشت. در دوران مغول اين هنر دچار زوال گرديد، اما با روي كارآمدن تيموريان مجدداً مورد توجه قرار گرفت. در دوران صفويه و بخصوص بعد از پايتختي اصفهان زري بافي نيز مانند ساير هنرها مورد حمايت جدي قرار گرفت و بهترين استادان به اصفهان دعوت شدند. اين استادكاران در كارگاههاي مجهزي كه كارگاه شاهي ناميده مي شدند به تربيت شاگردان و توليد پارچه هاي زري بسيار زيبا مشغول شدند. بزودي اين كارگاهها گسترش يافتند و در شهرهاي يزد و كاشان و بقيه نقاط نيز كارگاه هاي شاهي افتتاح شدند. در اين دوره زري بافي با طرحهاي گوناگون و رنگهاي متنوع به بالاترين سطح رسيد و نقوش بسيار زيبائي از تصاوير حيوانات، پرندگان، گل و گياه، درختان مخصوصاً درخت سرو، گل و مرغ اسليمي و ختائي بر پارچه هاي زربفت بافته شدند و بافته ها نيز با خطوط نسخ و نستعليق تزئين شدند و با آنها مقابر و اماكن مقدسه پوشانده شدند. در دوران صفويه پارچه هاي زربفت و زري هاي ايران بصورت صادرات،‌ هديه به سلاطين و رهبران و سفرا و بصورت هاي ديگر به كشورهاي اروپائي راه يافتند و اين هنر ايراني طرفداران و خريداران بسياري بدست آورد. پس از صفويه به دليل تقليد از غرب هنر زري بافي مورد بي مهري واقع شد اما در سال 1309 شمسي كارگاهي توسط دولت وقت و به اهتمام استاد حسين طاهرزاده بهزاد و به رياست استاد حبيب الله طريقي تأسيس شد. در حال حاضر كارگاههاي زري بافي ميراث فرهنگي و كارگاه زري بافي و گلابتون سازي هنرستان هنرهاي زيبايي اصفهان به حيات خود ادامه مي دهند. امروز از استادكاران اين هنر نيز مانند هنر قلمكار براي تدريس در دانشگاه استفاده مي شود و استادان اين صنعت تجربيات گرانبار خود را به دانشجويان منتقل مي كنند. از استادان اين هنر مي توان از مرحوم پورعطار و مرحوم پورنقشبند نام برد. از استاداني كه در قيد حيات هستند نيز استاد مهدي شمسعلي است كه با خلق آثار زيبا و نفيس از زوال اين هنر جلوگيري مي كنند.