حاج مصوالملكي

 

آدرس : خيابان آيت اله كاشاني، كوچه شهيد اصفهاني، كوي محله نو، بن بست پشت بيمارستان كاشاني

 اين خانه محل سكونت و زندگي مرحوم حاج محمدحسين مصورالملكي مشهور به مصور طراح، نقاش، شاعر و مينياتوريست بلند آوازه اصفهاني بوده است.

اين خانه شامل فضاهاي متنوع و زيبائي است كه در چهار سوي به حياط مستطيل شكل قرار گرفته است. در ابتداي ورود به خانه جبهه جنوب شرقي بنا پايدار مي گردد. اين جبهه شامل تالاري است كه شاه نشين آن به ارتفاع دو طبقه در ميانه دو اتاق گوشوار قرار گرفته است. اين تالار با تزئينات گچبري رنگي،‌آينه كاري و مقرنس، زيباترين فضاي خانه است.

در گوشه جنوبي خانه حوضخانه اي به شكل صليب به ارتفاع دو طبقه قرار دارد. در ميانه اين حوضخانه حوضي 8 گوشه قرار دارد و بر فراز آن نورگير زيبائي تعبيه شده است. اين حوضخانه با تزئينات متنوع گچبري و مقرنس، به زيبائي بنا مي افزايد.

در شمال غربي خانه مجموعه ديگري است كه شامل تالاري كم ارتفاع و شاه نشيني زيبا و مهتابي وسيعي در طبقه دوم با ايواني كم عمق و ستون دار در انتهاي اين مهتابي مي باشد.

جبهه هاي شمال شرقي و جنوب غربي خانه نيز داراي يك تالار در وسط و دو اتاق سه دري در طرفين مي باشند. نماهاي پيرامون حياط شامل تزئينات آجركاري در بالا و ازاره سنگي حجاري شده در پائين ديوارها هستند.

ورودي اصلي خانه داراي سردر و هشتي مشترك با خانه هاي مجاور است كه پس از عبور از دو دالان به حياط مرتبط مي شود در مقابل تالار جبهه جنوب شرقي حوض بزرگي وجود دارد كه از سنگ ساخته شده است.

خانه مصورالملكي علاوه برآنكه با اتاقهائي كه "... موزه اي از صنايع دستي است و آينه كاريها و پنجره هاي آلت بري و شيشه هاي رنگين دم طاووسي و نقاشي هاي ديواري و درهاي مزين ..." از شاهكارهاي هنري دوران قاجار به شمار مي رود. خاطره هنرمندي را در اذهان زنده مي كنند كه به اعتقاد اغلب هنرمندان و كارشناسان مسائل هنري به خصوص نقاشي از عصر صفويه تاكنون در ميدان هنرهاي گوناگون يكه تاز بود.

پطروس

 

يكي از خانه هاي زيباي جلفا خانه پطروس است. اين خانه كه در چهارراه حكيم نظامي قرار گرفته متعلق به پطروس ولي جانيان بوده است. وي يكي از تجار ثروتمند و مشهور جلفا بود كه به دليل صداقت مورد توجه اولياي دولت صفوي بود و در بين ارامنه از احترامي خاص برخوردار بود.

طبق كتيبه اي كه در محل خانه موجود است اين بنا در سال 1668 ميلادي برابر 1046 هجري قمري در زمان سلطنت شاه صفي ساخته شده است.

خانه پطروس از دو جبهه تشكيل شده كه در آن روزگار بوسيله باغي از هم جدا مي شده اند. يك قسمت براي فصل تابستان و قسمت ديگر براي ايام زمستان ساخته شده بود. 

 

 

سوكياس

 

در محله تبريزي ها خانه اي است كه در حدود 2000 متر مربع مساحت دارد. اين خانه در اصل كوشك بين دو باغچه بوده است كه در قديم ساخت آنها معمول و متداول بود.

ورودي اصلي خانه در جبهه شمالي و بر كوچه تبريزي ها واقع شده و داراي سر در مقرنس ساده و زيبائي است كه در مجاورت آن اتاقهائي ساخته شده است. اما ساختمان اصلي تزئينات نقاشي و طلاكاري و معماري بسيار جالبي دارد.

در وسط ساختمان اصلي تالاري وجود دارد كه به صورت دو طبقه ساخته شده است. در وسط اين تالار حوض سنگي 8 گوش كوچكي قرار گرفته كه اطراف آن رواق هائي در دو طبقه ساخته شده است. در رواق هاي پائين و در داخل طاقچه ها نقاشي هاي مينياتور از دوران صفوي ديده مي شوند. اين نقاشي ها به شيوه رضا عباسي هستند و بسيار هنرمندانه ترسيم شده اند.

ايوان شمالي به وسيله سه پنجره ارسي از تالار وسط جدا مي شود. در دو جهت شرق و غرب اين ايوان تصاويري وجود دارند كه متعلق به مسيحيان خارجي و همسرانشان مي باشند.

حاشيه هاي اين نقاشي ها با تزئينات اسليمي و ختائي تزئين شده اند. تزئينات سقف ايوان قاب بندي چوبي و تخته كوبي به صورت شطرنجي است.

سقف ايوان بر دو ستون چوبي رفيع استوار است. دو اتاق تو در توي طرفين تالار و ايوان با سقف طاق و چشمه اي فاقد تزئينات است.

سقف تالار با يك ترنج زيبا تزئين شده كه در پايين با رسم بندي و تقسيمات هندسي فرم بسيار زيبائي گرفته است.

در كتيبه اطراف طبقه اول تالار، نقوش تشعيري شامل حيوانات و درختان و پرندگان با زمينه طلائي نقاشي شده است. خانه سوكياس به دليل وجود جاذبه هاي هنري و ويژگي هاي معماري و همچنين تزئينات پركار دوران صفويه از مالكين خريداري شد و پس از مرمت و بازسازي در اختيار دانشگاه فارابي قرار گرفت و در حال حاضر، به كارگاهها و آزمايشگاه اين دانشگاه اختصاص دارد . اين خانه زيبا مي تواند يكي از جاذبه هاي بسيار جالب اصفهان باشد و مورد بازديد گردشگران ايراني و خارجي قرار گرفته و يكي از آثار مطلوب براي آشنائي با هنر معماري دوران صفويه خواهد بود.

 

داويد

 

در مجاورت خانه سوكياس، خانه داويد قرار گرفته كه از آثار دوران صفوي است كه در زمان قاجار در قسمت جنوبي اين خانه تغييراتي داده شد و دو اتاق و يك ايوان سرپوشيده به آن الحاق شده است. ورودي اين خانه يك سردر آجري دارد كه در بالاي آن مشبك هاي هندسي آجري ديده مي شود. هشتي عمارت كه در پشت در ورودي قرار گرفته چهارگوش است. اين هشتي به وسيله راهرو طويل و سرپوشيده اي به حياط مربوط مي شود.

پس از ورود به حياط در سمت شمال ساختمان اصلي دوره صفويه ديده مي شود. اين ساختمان داراي سالن مركزي به صورت طاق و چشمه با مقرنس هاي چند پايه در وسط مي باشد.

در شرق و غرب سالن اتاق هائي به صورت دو طبقه به چشم مي خورند. نماي جبهه شمالي با نقوش هندسي آجري بسيار زيبا تزئين شده است. در قسمت جنوب غربي حياط خلوت قرار گرفته كه دو اتاق در شمال و جنوب آن ديده مي شود. اتاق جنوبي داراي سه دري ارسي بسيار زيباست. داخل اين اتاق داراي تزئينات نقاشي بوده است كه در حال حاضر اثري از آنها ديده نمي شود.

خانه داويد نيز به دليل وجود ويژگي هاي معماري دوران صفويه پس از خريد در اختيار دانشگاه فارابي قرار گرفت و در حال حاضر به محل كلاس هاي مرمت اختصاص دارد.

خانه داويد هم مي تواند به صورت يكي از جاذبه هاي زيباي اصفهان، گردشگران ايراني و خارجي و پژوهشگران و علاقمندان به فرهنگ و هنر ايران اسلامي را به خود جلب كند.

ساختمان داراي دو طبقه است. طبقه همكف از يك اتاق مركزي و دو اتاق كوچك تشكيل شده است. در قسمت جنوبي ديوار اين اتاق تزئيناتي به شكل گچبري ديده مي شود. اين تزئينات شامل حجم هائي مانند كاسه، صراحي، و ظروف ديگر است. اين شيوه تزئينات در اتاقهاي كاخ عاليقاپو و برخي بناهاي ديگر به چشم مي خورند.

در وسط اين اتاق حوض آبي وجود دارد كه از سنگ مرمر ساخته شده است. در ديوار جنوبي اين اتاق فرورفتگي ديده مي شود كه به جاي بخاري اختصاص داشته است. در بالاي اين بخاري ديواري بقاياي خطي كه به زبان ارمني نوشته شده به چشم مي خورد. در اين نوشته نام سازنده بنا ماتوس و سال تولد پطرس كه با لقب خواجه ناميده شده است آمده است. سال تولد او 1659 مي باشد.

اتاقهاي طرفين تالار قرينه يكديگر هستند و در تزئينات آنها بخاري ديواري نيز وجود داشته است. طبقه فوقاني بيشتر از طبقه همكف آسيب ديده، بنابراين درباره آن اطلاعات كمتري مي توان به دست آورد. اما آنچه در اين طبقه كاملاً مشهود است قرينه سازي است. به طوري كه در همه قسمتها پله ها، راهروها، و طاقچه ها قرينه سازي به وضوح به چشم مي خورد.

نقاشي هاي خانه خواجه پطروس كه به صورت نقاشي ديواري است شامل برگها و گلهاي زينت يافته بوسيله قطعاتي از طلا است. اين نقاشي ها با نقاشي هاي اتاقهاي داخلي كاخ چهلستون و نقاشي هاي چليپاي موجود در كاخ عاليقاپو شباهت تام دارند.

ديگر نقاشي ها، منظره هائي از شكار هستند كه به مينياتور شبيه مي باشند و بالاخره تصاوير كوچكي از انسانها و مناظر طبيعت اين خانه نيز به دليل در برداشتن ويژگي هاي معماري دوران صفويه مخصوصاً تزئينات در اختيار دولت قرار گرفته و عمليات مرمت و بازسازي در آن در حال انجام ميباشد.

 

مارتا پيترز

 

خانه قديمي مارتاپيترز معروف به خانه جائي از بناهاي تاريخي و با ارزش دوره صفويه مي باشد كه با توجه به مدارك موجود و بررسي هاي انجام شده در آن روزگار وسعت زمين و ساختمان هاي آن بيش از مساحت فعلي بوده است.

اين خانه كه در تقاطع خيابان حكيم نظامي و كوچه كليساي وانك قرار دارد متشكل از بخش هاي مختلفي است كه شامل چند ساختمان جدا از يكديگر در جبهه هاي مختلف مي باشند. ساختمان اصلي خانه را بخش تابستاني جنوبي آن تشكيل مي دهد.

ساختمان زمستاني شمالي آن كه بخش بسياري از آن در تعريض كوچه كليسا منهدم گشته از بقاياي اصلي خانه به شمار مي رفته است. به هرحال اين ساختمان در حال حاضر شامل بخشهاي زير است.

الف- ساختمان شمالي يك اتاق بزرگ در وسط و دو راهرو در شرق و يك راهرو در غرب اين اتاق مي باشد. اين قسمت فاقد تزئينات است.

ب- ساختمان شرقي كه اين قسمت نيز بدون تزئينات بوده و آشپزخانه و حمام و ساير سرويس هاي خدماتي را در بر مي گيرد.

ج- ساختمان قديمي كه در حقيقت بخش اصلي اين خانه است. اين ساختمان شامل يك سالن بزرگ با نقاشي و گچبري و تعدادي پنجره مشبك چوبي قديمي مي باشد. در اين قسمت اتاقها داراي پنجره هاي مشبك و زيبا هستند كه بيانگر معماري و تزئينات دوره صفويه مي باشند.

ايوان شمالي و اتاقهاي جنوبي تالار هركدام با تزئينات خاص خود از ارزش بسياري برخوردارند. نماي رو به شمال با نقوش هندسي و آجري تزئين شده كه نمونه بارز خانه ها و بناهاي تاريخي دوران صفويه هستند و نمونه هائي از آنها را در شمال زاينده رود و بافت قديمي شهر اصفهان مي توان مشاهده كرد.

خانه مارتاپيترز كه در زمان صفويه به محل سكونت و زندگي جاني كشيش يكي از روحانيون كليساهاي اصفهان بوده است در حال حاضر، در اختيار دانشگاه فارابي مي باشد و به دليل استقرار بر سر راه كليساي وانك و قرار گرفتن در مركز شهر مورد بازديد گردشگران خارجي قرار مي گيرد.