انگورستان ملك

آدرس :خيابان شريف واقفي - خيابان ملك محله شيخ يوسف

در زمان سلطنت نادرشاه افشار باغ انگوري كه متعلق به مردم اصفهان بود به عنوان ماليات از آنها گرفته شد و به تصرف دولت درآمد. در زمان سلطنت ناصرالدين شاه قاجار به تصرف مسئول امورمالي حكومت اصفهان درآمد و بعدها فرزند اين شخص به نام حاج محمدابراهيم خان كه لقب ملك التجار داشت بناي انگورستان را احداث كرد و به برگزاري مراسم عزاداري و تعزيه اختصاص داد. معمار سازنده اين بنام استاد حسين چي است و تاريخ وقف نامه آن سال 1341 هجري قمري است.

در طول زمان قسمت هاي مختلفي از اين انگورستان تخريب شد و بخش هائي از آن در سال 1333 هجري شمسي در تعريض خيابان ملك از بين رفت.

 آنچه از اين بنا باقي مانده است يك حياط وسيع است كه در شمال واقع شد و يك سفره خانه كه مساحت تقريبي آن با حياط يكي است. اين سفره خانه تمامي جبهه حياط را در بر مي گيرد.

فضاي سفره خانه بوسيله يك ارسي هفت دهنه به حياط جنوبي باز مي شود. بعدها حياط خانه نيز مسقف شده بطوري كه از ارسي هاي سفره خانه و حياط سرپوشيده و پشت بام و فضاهاي سه جبهه ساختمان براي تعزيه استفاده مي شده است.

در سقف حياط يك نورگير زيباي 8 ضلعي به همراه پنجره هاي سراسري بالاي ديوار حياط روشنائي فضاي تعزيه را تامين مي كند. تالار پنج دري زيبائي كه در جبهه شمالي حياط سرپوشيده قرار دارد محل دفن مرحوم ملك التجار و همسر اوست كه بنا به وصيت وي در اين محل به خاك سپرده شده اند.

مجموعه فضاهاي حياط سرپوشيده، سفره خانه، اتاق مقبره و ديگر اتاقهاي اطراف حياط داراي تزئينات فراوان گچبري، آينه كاري و كاشيكاري هستند.

ستون هائي كه در وسط فضاي سفره خانه و حياط هستند داراي روكش هاي چوبي مي باشند اما پايه و سرستونها داراي تزئينات مي باشند. در زير فضاي سفره خانه زيرزميني وجود دارد كه نورگيرهاي مشبك نور آن را از حياط جنوبي تامين مي كنند. در گوشه جنوب شرقي بنا حمامي واقع شده است كه سقف گنبدي بسيار زيبائي دارد و سكوهائي در اطراف آن تعبيه شده اند. ازاره جبهه شمالي و شرقي اين خانه داراي نقوش حجاري هستند.

انگورستان ملك از بناهاي بسيار زيباي دوران قاجاريه است كه در حال حاضر در اختيار سازمان اوقاف مي باشد و به برگزاري مسابقات قرائت قرآن و تعزيه و عزاداري اختصاص دارد. تزئينات اين بنا بيانگر هنر گچبري و آينه كاري و كاشيكاري هنرمندان خلاق و مبتكر اصفهاني مي باشد.

سرتيپي

آدرس : خيابان ملك بن بست عبدالهي كوچه پاقلعه

مجموعه فضاهاي اين خانه در سه جبهه قرار گرفته اند كه در دو جبهه شمالي و جنوبي از جبهه سوم مرتفع تر هستند، مهمترين قسمت خانه تالار جبهه شمالي است. كه با شكل نيم صليبي خود با دو اتاق سه دري طرفين ارتباط دارد.

ديوارهاي اين تالار داراي تزئينات فراوان نقاشي روي گچ هستند. علاوه بر آن دو رديف قطاربندي نيز در اين در و ديوارها وجود دارد. سقف تالار حاوي نقاشي هاي پركاري است كه از نقاشي هاي اروپائي تاثير گرفته اند.

جبهه جنوبي شامل سه اتاق سه دري و دو فضاي كفش كن در بين آنهاست. در جبهه غربي دو اتاق وجود دارد كه با دري كوچك به حياط باز مي شود. دالاني كه از طريق آن به حياط خانه وارد مي شوند در ميانه اين جبهه قرار گرفته است. در گوشه جنوب شرقي نيز ورودي ديگري به چشم مي خورد. نماهاي خانه سرتيپي پوشيده از اندود ساده گچ است و فقط در نماي سه دري هاي جبهه شمالي تزئينات گچبري به چشم مي خورد.

ازاره جبهه شمالي و شرقي اين خانه داراي نقوش حجاري هستند. خانه سرتيپي اصفهان نمونه ديگري از خانه هاي قديمي اصفهان است كه به دليل وجود ويژگي هاي هنري و معماري مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است.

 آدرس : خيابان عبدالرزاق – محله پشت بارو – بن بست زرگرها

در خيابان عبدالرزاق و در كوچه اي روبروي تل عاشقان و در قلب بافت قديم اصفهان خانه اي قرار گرفته كه به لحاظ زيبايي و تزئينات پركار و ويژگيهاي هنري و نقاشي روي گچ و روي آينه و صنايع چوبي و حجاري در عداد بناهاي شاخص اصفهان به شمار مي رود.

اين خانه كه سالها از طرف مالكان بلااستفاده رها شده بود، پس از خريداري مورد مرمت و بازسازي قرار گرفت.

متأسفانه قسمت‌هائي از اين بناي جالب به وسيله افراد سودجو كه وجود اين اثر نفيس را مزاحمتي براي اهداف سودجويانه خود مي‌دانستند تخريب شده است. از جمله آتش‌سوزي سردر بسيار زيباي خانه و تخريب طاقي كه بر روي گذر شمالي ساخته شده بود و به صورت پشت بندي محكم و استوار خانه را حفظ مي كرد.

آنچه در خانه اعلم جلب توجه مي كند، تنوع تزئينات و نقاشي ها و گچبري هاي آن است. اتاق پنج دري خانه اعلم همچون آلبوم نفيسي از آينه كاري،‌ نقاشي، گچبري و منبت كاري هنرهاي تزئيني دوران قاجار را رو در روي بيننده قرار مي دهد.

طرحهاي متعددي كه از كاخ هاي زيباي اصفهان و مناظر ايراني و اروپائي تهيه شده به همراه گل و بوته و شيشه هاي رنگي ميتواند الگوي بسيار مناسبي براي هنرهاي تزئيني دوران قاجار شد. علاوه برآن، تزئينات اين خانه بيانگر توجه مجدد هنرمندان دوران قاجار به هنرهاي دوران صفويه است.

شيخ الاسلام

 آدرس : چهارراه تختي كوچه هتل پرشيا

خانه شيخ الاسلام كه عنوان تكيه شيخ الاسلام براي آن مناسب تر است در خيابان چهارباغ پايين، چهارراه تختي واقع شده است. اين اثر بسيار زيبا كه با معماري خاص دوره قاجار از آثار نفيس اصفهان به شمار مي رود، جزئي از مجموعه خانه هاي شيخ الاسلام است كه از نظر معماري داراي دو جبهه ساختمان در شمال و جنوب است.

قسمت جنوبي كه مهمترين بخش خانه مي باشد داراي يك ايوان با سقف مقرنس كاري و تزئينات نقاشي گل و بوته و دو ستون و يك حوض سنگي در وسط ايوان مي باشد. در اين ايوان 2 عدد پنجره مشبك چوبي بسيار زيبا با شيشه هاي رنگي و ديوارهائي كه با نقاشي و گچبري تزئين شده اند به زيبائي خانه مي‌افزايند. اتاق كوچكي كه در عقب اين ايوان وجود دارد با مجموعه‌اي از هنر گچبري و مقرنس كاري يكي ديگر از قسمت هاي بسيار جالب خانه مي باشد.

 اين خانه زيبا از قديم الايام براي برگزاري مراسم عزاداري حضرت سيدالشهداء (ع) و تعزيه مورد استفاده قرار مي گرفت. در سالهاي قبل از انقلاب به علت عدم توانائي مالكين در حفظ و نگهداري آن و همچنين به دليل زوال تدريجي تزئينات قابل توجه و ارزش هاي معماري و به لحاظ جلوگيري از تخريب و انهدام بنا، ساختمان خانه شيخ الاسلام در اختيار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت.

از همان زمان اقدامات مرمتي بخصوص در قسمت تزئينات و ساخت درهاي مشبك بوسيله استادكاران متخصص آغاز شد و همه ساله مراسم تعزيه و عزاداري توسط هيات هاي محلي و زير نظر ارشاد اسلامي در آن برگزار مي شد.

متأسفانه در سال 1365 اين خانه مورد بمباران قرارگرفت و قسمت جنوب شرقي بنا آسيب هاي جديدي ديد كه عمليات بازسازي و مرمت آن به سرعت انجام گرفت. در حال حاضر خانه شيخ الاسلام با مساحت 1455 متر مربع از خانه هاي زيباي اصفهان به شمار مي رود كه واحدهاي صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي در آن مستقر هستند.

قدسي